türk devletleri teşkilatı ne demek?

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), veya eski adlarıyla Türk Konseyi veya Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye'nin üye, Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan'ın gözlemci statüsünde yer aldığı Türk devletlerinden oluşan bir uluslararası kuruluştur.¹ Genel amacı Türk dilleri konuşan devletler arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek olan bir hükûmetlerarası kuruluştur.

Türk Devletleri Teşkilatı’nın temeli 1992 yılında Türkiye'nin başkenti Ankara’da ilki düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ile atılmıştır.² 2006 yılında ise dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından teşkilat haline getirilmesi önerilmiş olup, 3 Ekim 2009 tarihinde Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile konsey olarak yapılandırılmıştır.³⁴ 12 Kasım 2021 tarihinde düzenlenen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi sırasında Türk Devletleri Teşkilatı olarak yeniden yapılandırılmıştır.⁵⁶⁷⁸⁹¹⁰

Teşkilatın Genel Sekreterliği İstanbul'dadır. Kasım 2021 tarihinde gerçekleşen İstanbul zirvesine ilk kez gözlemci ülke statüsünde katılan Türkmenistan, 11 Kasım 2022'de gerçekleştirilen 9. Türk Devletleri Teşkilatı Semerkant Zirvesi'nde tam üye olacağı duyurulmuş,¹¹¹² Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise teşkilata gözlemci üye olarak katılmıştır.¹³

Tarihçe

Örgüt, Türk Konseyi adıyla, 1992-2010 yılları arasında yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi sonrasında, Türk dilleri konuşan ülkeler arasındaki bağın güçlendirilmesi amacıyla 3 Ekim 2009 tarihinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile kurulmuştur.¹⁴ Konseyin kurucu Genel sekreteri Halil Akıncı'ya göre, "Türk Konseyi, Türk devletlerinin tarihteki ilk gönüllü ittifakı olmuştur".¹⁵¹⁶

30 Nisan 2018'de Özbekistan'ın Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi'ne katılacağı¹⁷ ve örgütün yaklaşan Bişkek zirvesine katılacağı açıklandı¹⁸ ve 14 Eylül 2019'da tam üye oldu.¹⁹²⁰

Macaristan ise 2018'in sonlarından bu yana gözlemci üye statüsündedir. Ancak gelecekte tam üyelik başvurusunda bulunabileceği açıklanmıştır.²¹

12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'daki Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nda gerçekleştirilen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi'nde, örgütün adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmiş ve Türkmenistan gözlemci ülke olarak teşkilâta dahil olmuştur.²²

Teşkilatın Genel Sekreterliği İstanbul'da, ilişkili kurumları olan diğer Türk Dünyası İşbirliği kurumları olan Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı Ankara'da, Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi ve Türk Kültür ve Miras Vakfı Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, Uluslararası Türk Akademisi ise Kazakistan'ın başkenti Astana'da bulunmaktadır.

Genel Sekreterlik

Türk Devletleri Teşkilatı'nın Genel Sekreterliği İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde yer almaktaydı. 12 Kasım 2021 tarihinde, Fatih ilçesinde yer alan Arif Paşa Konağı Türk Devletleri Teşkilatı'na tahsis edilmiş, gerçekleştirilen bayrak çekme töreniyle hizmete açılmıştır.

Dosya:Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları.jpg|Üye devletlerin bayrakları ve devlet başkanları Dosya:Türk Devletleri Teşkilatı Merkez Ofisi 1.jpg|Yapının genel görünümü Dosya:Türk Devletleri Teşkilatı Merkez Ofisi.jpg|Yapının önden görünümü

Bayrak

22 Ağustos 2012 tarihinde Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te toplanan 2. Türk Keneşi Dışişleri Bakanları toplantısında Türk Konseyi'nin resmî bayrağı kabul edildi. Bayrak, üye ülkelere (Özbekistan dışında) ait sembollerin birleşiminden meydana gelmiştir; rengini Kazakistan bayrağından, ortasındaki güneşi Kırgızistan bayrağından, hilali Türk bayrağı ve Azerbaycan bayrağından, 8 köşeli yıldızı ise Azerbaycan bayrağından almaktadır.

Misyon ve hedefler

Nominal olarak, Nahçıvan Anlaşması'nın önsözü, üye devletlerin Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda yer alan amaç ve ilkelere bağlı kalma iradesini teyit etmekte ve Türk Devletleri Teşkilatı'nın ana hedefini, bölgede ve dünyada barış ve istikrara ortak katkılarda bulunmanın yanı sıra, Türk dilleri konuşan devletler arasındaki kapsamlı işbirliğini daha da derinleştirmek olarak tanımlamaktadır. Üye devletler, demokratik değerlere, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve iyi yönetişim ilkelerine bağlılıklarını sözde teyit etmişlerdir.

Nahçıvan Anlaşması, teşkilatın temel amaç ve görevlerini şu şekilde ortaya koymaktadır:²³

Taraflar arasında karşılıklı güven ve dostluğun güçlendirilmesi;
Dış politika konularında ortak tavırlar geliştirmek;
Uluslararası terörizm, ayrılıkçılık, aşırıcılık ve sınır ötesi suçlarla mücadele için eylemleri koordine etmek;
Tüm ortak çıkar alanlarında etkili bölgesel ve ikili iş birliğini teşvik etmek;
Ticaret ve yatırım için uygun koşullar yaratmak;
Kapsamlı ve dengeli ekonomik büyümeyi, sosyal ve kültürel kalkınmayı hedeflemek;
Bilim, teknoloji, eğitim, sağlık, kültür, spor ve turizm alanlarında etkileşimi genişletmek;
Kitle iletişim araçlarının ve diğer iletişim araçlarının etkileşimini teşvik etmek;
Üye devletler arasında iş birliği ve entegrasyonu güçlendirilmek;
İlgili yasal bilgilerin alışverişini teşvik etmek ve yasal iş birliğini geliştirmektir.

Yapı ve işleyiş

Türk Devletleri Teşkilatı'nın ana organları şunlardır:²⁴

Devlet Başkanları Konseyi
Dışişleri Bakanları Konseyi
Kıdemli Memurlar Komitesi
Aksakallar Konseyi
Genel Sekreterlik, İstanbul

Türk Devletleri Teşkilatı'nın ana karar alma ve yönetim organı, üye ülkelerin görevdeki cumhurbaşkanlarından oluşan Devlet Başkanları Konseyi'dir. Başkanlık yıllık olarak değişir. Türk Devletleri Teşkilatı'nın tüm faaliyetleri, Nahçıvan Anlaşması'na uygun olarak İstanbul'da bulunan Genel Sekreterlik tarafından koordine edilmekte ve izlenmektedir. Cumhurbaşkanları daha önceden belirlenmiş bir Türk şehrinde yılda bir kez toplanır. Üst düzey yetkililer, Aksakallar, diğer bakanlar ve hükûmet yetkilileri düzenli olarak bir araya gelmektedir.

Devlet Başkanları Konseyi

Devlet Başkanları Konseyi (DBK), tarafların devlet başkanlarının aşağıda belirtilen çerçevelerde bir araya geldikleri düzenli toplantılarla faaliyetlerini sürdürür;

Güncel uluslararası sorunların çözümüne ilişkin olarak taraflar arasındaki etkileşimin değerlendirilmesi,
Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında öncelikli işbirliği alanlarının belirlenmesi,
Türk Devletleri Teşkilatı'nın faaliyetlerinin değerlendirilmesi.
Bir sonraki DBK toplantısının yeri, kural olarak tarafların İngilizce adlarının alfabetik sırasına göre belirlenir. Olağanüstü DBK toplantısının yeri taraflar arasında sağlanacak mutabakat uyarınca tespit edilir.²⁵

Aksakallar Konseyi

Türk halklarının en köklü töresi “Ata”ya ve “Akil” kişiye müracaat ve istişare müessesesinin Teşkilât kapsamında tesis edilmiş karşılığı olan Aksakallar Konseyi, Türk Devletleri Teşkilatı’nın daimî istişare organıdır. İstanbul’da düzenlenen 8. Zirve sırasında Aksakallar Konseyi’ni daha etkin hale getirmek ve her biri engin tecrübeye sahip Aksakallardan müteşekkil Konseyden daha fazla istifade edebilmek amacıyla, devlet başkanları tarafından Aksakallar Konseyi'nin yönetmeliği yenilenmiş ve Konseyin başkanlığına Türkiye Aksakalı Binali Yıldırım atanmıştır.²⁶

Projeler

Kuruluş anlaşması, Türk devletleri arasında kapsamlı işbirliğini örgütün temel amacı ve varlık nedeni olarak belirlediğinden, teşkilat çeşitli projeler üzerinde çalışmaktadır. Projeler, ekonomi, kültür, eğitim, ulaşım, gümrük ve diaspora olmak üzere altı işbirliği süreci altında gruplandırılmıştır. Projelere örnek olarak, Türk Üniversiteler Birliği'nin kurulması²⁷ ve ortak bir tarih ders kitabının yazılması gösterilebilir. Türk Devletleri Teşkilatı, üye devletlerin az gelişmiş bölgelerinde ekonomik kalkınmayı artırmanın yolları üzerinde de çalışmaktadır. Genel Sekreterlik, ilgili alanlarda işbirliğini teşvik etmenin yolları üzerinde çalışmak üzere ekonomi bakanlarını, eğitim bakanlarını, ulaştırma bakanlarını, gümrük idareleri başkanlarını ve farklı bakanlıklardan ve kurumlardan diğer üst düzey yetkilileri bir araya getirir. Projeler ve iş birliği konuları bakanların ve idare başkanlarının önüne çıkarılmadan önce çalışma grupları tarafından detaylandırılır. Yakın zamanda başlatılan bir proje, tüm dünyadaki Türk halkları diasporaları arasında daha yakın iş birliği için bir mekanizmanın kurulmasıdır.

Ortak yatırım fonu

Kırgızistan Dışişleri bakanı Ruslan Kazakbayev, Kasım 2020'de, Türkiye Dışişleri bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşmede, Türk Devletleri Teşkilatı üyelerinin ekonomik ilişkilerini güçlendirmeleri, ortak bir yatırım fonu kurmaları ve merkezini Kırgızistan'a kurmaları gerektiğine dikkat çekti.²⁸ Genel sekreter Bağdad Amreyev, dönemin Hazine ve Maliye bakanı Lütfi Elvan'ı ziyaret ederek, Ortak Yatırım Fonu'nun kurulması hakkında görüştü.²⁹ Eylül 2021'de, ekonomiden sorumlu Türk bakanlarının toplantısında taraflar, bir Türk Ortak Yatırım Fonu fizibilite çalışması ve fonun kurulması için anlaşma hakkında müzakerelerde bulundu.³⁰

Bağlı kurum ve kuruluşlar

Türk Devletleri Teşkilatı, aşağıdakiler gibi diğer tüm işbirliği mekanizmaları için bir şemsiye teşkilat işlevi görür:

Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Ankara
Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Bakü
Uluslararası Türk Akademisi, Astana
Türk Kültür ve Miras Vakfı, Bakü
Türk Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul
Türk İş Konseyi
Göçebe Uygarlık Merkezi, Bişkek

Zirveler

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını yeni kazanan Türk devletleri olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile Türkiye, ilki 1992 yılında Ankara'da olmak üzere Türk Dili Konuşan Ülke Başkanları Zirveleri düzenlemiştir. Türk Konseyi'nin kurulmasıyla 10. Zirve'de üst düzey toplantıların adının Türk Konseyi Zirveleri olarak değiştirilmesine karar verildi.

Türk Konseyi Zirvesi, devlet başkanlarının geçmiş dönemin sonuçlarını değerlendirdiği ve gelecek yıl için hedefler belirlediği yılın en önemli zirvesidir. Birinci Zirve, 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Kazakistan'ın Almatı şehrinde ekonomik iş birliği teması önceliğiyle gerçekleşti. İkinci Zirve, 22-23 Ağustos 2012 tarihlerinde Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te eğitim, bilim ve kültürel iş birliği temasıyla gerçekleşti. Üçüncü Zirve, 15-16 Ağustos 2013 tarihlerinde Azerbaycan'ın Kebele şehrinde ulaşım ve bağlantı temasıyla gerçekleşti.³¹

15 Ekim 2019 tarihinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, üye devletlerin cumhurbaşkanları İlham Aliyev, Sooronbay Ceenbekov, Recep Tayyip Erdoğan, Şevket Mirziyoyev ile Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan yardımcısı Purli Agamyradov'un konuk, Macaristan başbakanı Viktor Orbán'ın gözlemci olarak katılımıyla Yedinci Türk Keneşi Zirvesi düzenlenmiştir. Katılımcılar, Özbekistan'ın teşkilata tam üye olarak katılmasının yanı sıra Türk Konseyi'nin kuruluşuna ilişkin Nahçıvan Anlaşması'nın 10. yıl dönümünü kutladılar. Zirvede Türkiye'nin önerisiyle, Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Başkanı unvanı Kazakistan'ın eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e verildi.³² Zirvenin sonunda, devlet başkanları Bakü Deklarasyonu'nu imzaladılar.³³³⁴

Olağanüstü zirveler

Türk Devletleri Teşkilatı'nın COVID-19 pandemisiyle mücadeleye odaklanan Olağanüstü Zirvesi, 10 Nisan 2020 tarihinde dönem başkanı İlham Aliyev'in girişimiyle videokonferans yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü Genel direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus ve üye ülke devlet başkanlarının katılımıyla "COVID-19 salgınıyla mücadelede işbirliği ve dayanışma" başlıklı konferans düzenlendi. Katılımcılar, koronavirüs salgınıyla mücadele etmek, sağlık alanında çok taraflı işbirliğini geliştirmek ve COVID-19 salgınının neden olduğu ortak zorlukların üstesinden gelmek için ulusal düzeyde alınan önlemleri tartıştı.³⁵³⁶

11 Ocak 2022 tarihinde, Kazakistan'da başlayan protestolar nedeniyle üye ülkelerin dışişleri bakanları, dönem başkanı Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında toplanmıştır.³⁷³⁸

Uluslararası iş birlikleri

Türk Devletleri Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemcidir. Teşkilat ayrıca Birleşmiş Milletler ve İslam İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemci statüsü için başvuruda bulunmuştur. Ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı ve Asya'da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı ile yakın işbirliği ilişkilerini sürdürmektedir.

Üyeler

Mevcut

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Ülke</th> <th>Katılım</th> <th>Nüfus (2021)</th> <th>Yüz ölçümü (km2)</th> <th><a href="Nominal_GSYİH_değerlerine_göre_ülkeler_listesi" title="wikilink">Nom. GSYİH</a> (2022)<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></th> <th><a href="Satın_alma_gücü_paritelerine_göre_ülkeler_listesi" title="wikilink">SAGP GSYİH</a> (2022)<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a></th> <th><a href="Kişi_başına_nominal_GSYİH_değerlerine_göre_ülkeler_listesi" title="wikilink">Kişi başına nom. GSYİH</a> (2022)<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">3</a></th> <th><a href="Kişi_başına_satın_alma_gücü_paritelerine_göre_ülkeler_listesi" title="wikilink">Kişi başına SAGP GSYİH</a> (2022)<a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref">4</a></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td>Kurucu</td> <td></td> <td>86.600</td> <td>$73,369 milyar</td> <td>$175,658 milyar</td> <td>$7.164</td> <td>$17.153</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>2.724.900</td> <td>$193,611 milyar</td> <td>$590,370 milyar</td> <td>$10.003</td> <td>$30.502</td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>199.900</td> <td>$9,017 milyar</td> <td>$37,792 milyar</td> <td>$1.327</td> <td>$5.561</td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>783.562</td> <td>$692,380 milyar</td> <td>$3.212,072 milyar</td> <td>$8.080</td> <td>$37.488</td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td>2019</td> <td></td> <td>447.400</td> <td>$73,060 milyar</td> <td>$326,015 milyar</td> <td>$2.071</td> <td>$9.243</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td>156,112,604</td> <td>4.242.362</td> <td>$1,041.437 milyar</td> <td>$4,341.907 milyar</td> <td>$6.723</td> <td>$28.031</td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>

Gözlemci ülkeler

Eski başvuranlar

3 Mayıs 2021'de Afganistan İslam Cumhuriyeti resmî olarak gözlemci statüsü için başvurmuştu.³⁹⁴⁰ Ancak başvurunun Taliban'ın Afganistan İslam Cumhuriyeti'ni Afganistan İslam Emirliği'ne çevirmesinden hemen önce olması sebebiyle başvuru durumu şu an belirsizdir.

Etkinlikler

<table> <thead> <tr class="header"> <th>#</th> <th>Tarih</th> <th>Yer</th> <th>Notlar</th> <th>Katılımcılar</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><a href="Türk_Dili_Konuşan_Ülkeler_Zirvesi" title="wikilink">Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirveleri</a></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td>I</td> <td>30 Ekim 1992</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="Ankara" title="wikilink">Ankara</a></td> <td>İlk Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td>—</td> <td>12 Temmuz 1993</td> <td>Kazakistan</td> <td><a href="Almatı" title="wikilink">Almatı</a></td> <td><a href="TÜRKSOY" title="wikilink">TÜRKSOY</a>'un kuruluşu için Almatı Anlaşması</td> </tr> <tr class="even"> <td>II</td> <td>18 Ekim 1994</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a></td> <td>İkinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td>III</td> <td>28 Ağustos 1995</td> <td>Kırgızistan</td> <td><a href="Bişkek" title="wikilink">Bişkek</a></td> <td>Üçüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="even"> <td>IV</td> <td>21 Ekim 1996</td> <td>Özbekistan</td> <td><a href="Taşkent" title="wikilink">Taşkent</a></td> <td>Dördüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td>V</td> <td>9 Temmuz 1998</td> <td>Kazakistan</td> <td><a href="Astana" title="wikilink">Astana</a></td> <td>Beşinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="even"> <td>VI</td> <td>8 Nisan 2000</td> <td>Azerbaycan</td> <td><a href="Bakü" title="wikilink">Bakü</a></td> <td>Altıncı Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td>VII</td> <td>26 Nisan 2001</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a></td> <td>Yedinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="even"> <td>VIII</td> <td>17 Kasım 2006</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="Antalya" title="wikilink">Antalya</a></td> <td>Sekizinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td>—</td> <td>21 Kasım 2008</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a></td> <td><a href="TÜRKPA" title="wikilink">TÜRKPA</a>'nın kuruluşu için İstanbul Anlaşması</td> </tr> <tr class="even"> <td>IX</td> <td>3 Ekim 2009</td> <td>Azerbaycan</td> <td><a href="Nahçıvan_(şehir)" title="wikilink">Nahçıvan</a></td> <td>Dokuzuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi, Türk Konseyi'nin kurulmasına ilişkin <a href="Nahçıvan_Anlaşması" title="wikilink">Nahçıvan Anlaşması</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>X</td> <td>15 Eylül 2010</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a></td> <td>Onuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi (Türk Dili Konuşan Ülkelerin Kurumsal Olmayan Zirvelerinin sonu)</td> </tr> <tr class="even"> <td>Türk Konseyi Zirveleri</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td>I</td> <td>21 Ekim 2011</td> <td>Kazakistan</td> <td><a href="Almatı" title="wikilink">Almatı</a></td> <td>Birinci Türk Konseyi Zirvesi, ekonomik ve ticaret alanında iş birliği</td> </tr> <tr class="even"> <td>II</td> <td>23 Ağustos 2012</td> <td>Kırgızistan</td> <td><a href="Bişkek" title="wikilink">Bişkek</a></td> <td>Eğitim, bilim ve kültür alanında iş birliği<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>III</td> <td>16 Ağustos 2013</td> <td>Azerbaycan</td> <td><a href="Kebele" title="wikilink">Kebele</a></td> <td>Ulaşımda iş birliği<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">2</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>IV</td> <td>5 Haziran 2014</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="Bodrum,_Muğla" title="wikilink">Bodrum</a></td> <td>Turizmde iş birliği<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">3</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>—</td> <td>24 Aralık 2014</td> <td>Ukrayna</td> <td><a href="Kiev" title="wikilink">Kiev</a></td> <td>İlk Türk Konseyi Bölgesel Diaspora Merkezinin açılışı<a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref">4</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>V</td> <td>11 Eylül 2015</td> <td>Kazakistan</td> <td><a href="Astana" title="wikilink">Astana</a></td> <td>Medya ve bilişimde iş birliği</td> </tr> <tr class="odd"> <td>VI</td> <td>2 Eylül 2018</td> <td>Kırgızistan</td> <td><a href="Çolpon-Ata" title="wikilink">Çolpon-Ata</a></td> <td>Gençlik ve ulusal sporlar<a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref">5</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>VII</td> <td>15 Ekim 2019</td> <td>Azerbaycan</td> <td><a href="Bakü" title="wikilink">Bakü</a></td> <td>Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin desteklenmesi<a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref">6</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>—</td> <td>10 Nisan 2020</td> <td><a href="Telekonferans" title="wikilink">Telekonferans</a></td> <td><a href="COVID-19_pandemisi" title="wikilink">COVID-19 pandemisi</a><a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref">7</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td>—</td> <td>31 Mart 2021</td> <td>Telekonferans</td> <td><a href="Türkistan_(şehir)" title="wikilink">Türkistan</a>'ın manevi başkent ilan edilmesi, Türk Konseyi'nin örgüt seviyesine yükseltilmesi<a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref">8</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td>VIII</td> <td>12 Kasım 2021</td> <td>Türkiye</td> <td><a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a></td> <td>Dijital çağda yeşil teknolojiler ve akıllı şehirler, Türk Konseyi'nin adının Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmesi.<a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref">9</a><a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref">10</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>—</td> <td>11 Ocak 2022</td> <td>Telekonferans</td> <td><a href="2022_Kazakistan_protestoları" title="wikilink">2022 Kazakistan protestoları</a><a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref">11</a><a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref">12</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td>Türk Devletleri Teşkilatı Zirveleri</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="9._Türk_Devletleri_Teşkilatı_Semerkant_Zirvesi" title="wikilink">IX</a></td> <td>11 Kasım 2022</td> <td>Özbekistan</td> <td><a href="Semerkant" title="wikilink">Semerkant</a><a href="#fn13" class="footnote-ref" id="fnref13" role="doc-noteref">13</a></td> <td>Birinci Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi<a href="#fn14" class="footnote-ref" id="fnref14" role="doc-noteref">14</a><a href="#fn15" class="footnote-ref" id="fnref15" role="doc-noteref">15</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"><a href="#fnref5" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"><a href="#fnref6" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn7" role="doc-endnote">News | erişimtarihi = 10 Nisan 2020 | website = Türk Keneşi | arşivengelli = evet | arşivurl = <a href="https://web.archive.org/web/20210412091200/https://www.turkkon.org/en/haberler/presidents-of-the-turkic-council-will-hold-an-extraordinary-video-summit-on-10-april-2020-on-corona-virus_1990">https://web.archive.org/web/20210412091200/https://www.turkkon.org/en/haberler/presidents-of-the-turkic-council-will-hold-an-extraordinary-video-summit-on-10-april-2020-on-corona-virus_1990</a> | arşivtarihi = 12 Nisan 2021 | ölüurl = hayır }}<a href="#fnref7" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn8" role="doc-endnote"><a href="#fnref8" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn9" role="doc-endnote"><a href="#fnref9" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn10" role="doc-endnote"><a href="#fnref10" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn11" role="doc-endnote"><a href="#fnref11" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn12" role="doc-endnote">Haberler|erişimtarihi=8 Ocak 2022|arşivtarihi=8 Ocak 2022|arşivurl=<a href="https://web.archive.org/web/20220108055204/https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-devletleri-teskilati-disisleri-bakanlari-olaganustu-toplantisi_2431%7Cçalışma=Türk">https://web.archive.org/web/20220108055204/https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-devletleri-teskilati-disisleri-bakanlari-olaganustu-toplantisi_2431|çalışma=Türk</a> Devletleri Teşkilatı}}<a href="#fnref12" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn13" role="doc-endnote"><a href="#fnref13" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn14" role="doc-endnote"><a href="#fnref14" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn15" role="doc-endnote"><a href="#fnref15" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

Genel sekreterler listesi

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Sıra</th> <th>Ad</th> <th>Ülkesi</th> <th>Görev başlangıcı</th> <th>Görev sonu</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td>1</td> <td><a href="Halil_Akıncı" title="wikilink">Halil Akıncı</a></td> <td></td> <td>15 Eylül 2010</td> <td>16 Eylül 2014</td> </tr> <tr class="even"> <td>2</td> <td><a href="Ramil_Hasan" title="wikilink">Ramil Hasan</a></td> <td></td> <td>16 Eylül 2014</td> <td>3 Eylül 2018</td> </tr> <tr class="odd"> <td>3</td> <td><a href="Bağdad_Amreyev" title="wikilink">Bağdad Amreyev</a></td> <td></td> <td>3 Eylül 2018</td> <td>14 Kasım 2022</td> </tr> <tr class="even"> <td>4</td> <td><a href="Kubanıçbek_Ömüraliyev" title="wikilink">Kubanıçbek Ömüraliyev</a></td> <td></td> <td>14 Kasım 2022</td> <td>Görevde</td> </tr> </tbody> </table>

Dönem başkanları listesi

Nahçıvan Anlaşması'nın 8. maddesine göre olağan zirveye ev sahipliği yapan devlet bir sonraki toplantıya kadar başkanlığı üstlenecek.⁴¹

Sıra	Ad	Ülkesi	Görev başlangıcı	Görev sonu
1	Nursultan Nazarbayev	Kazakistan	21 Ekim 2011	23 Ağustos 2012
2	Almazbek Atambayev	Kırgızistan	23 Ağustos 2012	16 Ağustos 2013⁴²
3	İlham Aliyev	Azerbaycan	16 Ağustos 2013⁴³	5 Haziran 2014
4	Abdullah Gül	Türkiye	5 Haziran 2014	28 Ağustos 2014
5	Recep Tayyip Erdoğan	28 Ağustos 2014	11 Eylül 2015
(1)	Nursultan Nazarbayev	Kazakistan	11 Eylül 2015	3 Eylül 2018
6	Sooronbay Ceenbekov	Kırgızistan	3 Eylül 2018⁴⁴	15 Ekim 2019
(3)	İlham Aliyev	Azerbaycan	15 Ekim 2019⁴⁵	12 Kasım 2021⁴⁶
(5)	Recep Tayyip Erdoğan	Türkiye	12 Kasım 2021⁴⁷	11 Kasım 2022'
7	Şevket Mirziyoyev	Özbekistan	11 Kasım 2022	Görevde